ترجمه: دکتر مینو طالب زاده –  برگرفته از مجله Proceedings of National Academy of Science

منتشر شده در فصلنامه شیرمادر – شماره 53 و 54 ، بهار و تابستان 1392

یکی از چالش های بهداشتی مهم در عصر حاضر ، خانم های HIV+ هستند که باردار شده و صاحب فرزند می شوند . علاوه بر این احتمال که این مادران در طی بارداری ممکن است HIV را به جنین خود منتقل کنند ، در مورد نوزادانی که بدون آلودگی به ویروس متولد می شوند نیز نگرانی هایی وجود دارد چرا که خطر انتقال ویروس از طریق شیرمادر هم مطرح است. در کشورهای در حال توسعه که در برخی از مناطق آن ها دسترسی کافی به آب پاکیزه و سایر امکانات بهداشتی و تغذیه ای وجود ندارد به این گونه مادران توصیه می شود که به جای استفاده از شیر خشک، شیرخوار خود را با شیرمادر تغذیه کنند .

البته این مادران معمولا” تحت درمان با داروی ضد ویروس هستند و در صورت شیردهی ممکن است به شیرخواران آن ها نیز دوزهای کنترل شده این داورها تجویز شود . به هر حال اگر این داورها تجویز نشده باشد هم ، درصد بالایی از این گونه شیرخواران ،  بدون آلودگی باقی خواهند ماند . برای یافتن علت این که چرا بعضی از شیرخواران آلوده شده و بعضی سالم می مانند تیم های پژوهشی مختلف در دانشگاه های معتبر دنیا تحقیقات وسیعی انجام داده اند . بعضی از پژوهشگران معتقدند که مکیدن و رها کردن نوک پستان  توسط شیرخوار ممکن است باعث جراحت و خون آلود شدن آن شده و بدین طریق ویروس وارد دستگاه گوارش او شود .

برخی دیگر از محققین معتقدند که شیرمادر حاوی ویروس و آنتی بادی ضد ویروس است که به هرحال وارد دستگاه گوارش شیرخوار می شود . آن چه که مسلم است انتقال ویروس در شیرخواران از طریق مخاط دستگاه گوارش صورت می گیرد نکته جالب توجه دیگر این است که شروع تغذیه ترکیبی ( شیرمادر + شیر مصنوعی و یا غذای کمکی جامد ) می تواند به مخاط روده شیرخوار آسیب زده و احتمال انتقال ویروس را بیشتر کند.

پزوهشگران دریافته اند که ترکیباتی در شیرمادر وجود دارد که می توانند مانع از اتصال ویروس به بافت پوششی روده شیرخوار شده و از نفوذ ویروس جلوگیری کنند . این ترکیبات قندی بوده و اولیگوساکاریدهای شیر انسان ( HMOS) نامیده می شوند و به طور فعال به دفاع مخاطی دستگاه گوارش بر ضد ویروس کمک می کنند . غلظت کل HMOSدر شیرمادران HIV+ و HIV-  تفاوتی ندارد. به هر حال مادران HIV+ با غلظت کلHMOS بالاتر از حد متوسط ، کمتر احتمال دارد که ویروس را از طریق شیرمادر منتقل کنند .

طی پژوهش های انجام شده نوع بخصوصی از HMOS کشف شده به نام Lacto_N_ Neotetraose( LNnT) که با کاهش احتمال انتقال ویروس ارتباط دارد.

علاوه بر این ، نتایج این تحقیقات ما را به سمت تولید واکسن و کاهش موارد انتقال ویروس ایدز در شیرخواران سوق خواهد داد .      

تحقیق دیگری که توسط سالی پرمار که از محققان ایمونولوژی و ژنتیک مولکولی دانشگاه دوک است انجام شده، تأکید می کند : ” حتی اگر فرض کنیم که داروهای ضد رتروویروس با قابلیت پیشگیری از انتقال ویروس از مادر به فرزند را در اختیار داریم ، باید به این نکته توجه کنیم که تمامی مادران باردار تحت آزمایش ایدز قرار نگرفته و از موارد شناخته شده نیز تنها 60 % مادران از داروهای پیشگیری از ایدز استفاده می کنند ، بنابراین یک استراتژی جایگزین برای جلوگیری از انتقال ویروس  از مادر به فرزند مورد نیاز است .” بر این اساس ، محققان مطالعات خود را بر شیرمادر متمرکز کردند که از مدت ها قبل خواص محافظتی آ ن به خصوص در انتقال ویروس از مادر به فرزند تأیید شده بود . نمونه هایی از شیر زنان غیرآلوده برای خنثی کردن گونه های ویروس مورد بررسی قرار گرفت و با استفاده از فرآیند جداسازی چند مرحله ای پروتئین ها ، محققان موفق به شناسایی پروتئین TNC   شدند.

از مدتی قبل نقش پروتئین   TNC  یا  Tenascin –C    در بهبود زخم ها مشخص شده ، اما خواص ضد میکروبی آن ناشناخته باقی مانده بود ، این پروتئین نقش مهمی در ترمیم بافت ایفا کرده و در تکامل جنین نیز مؤثر است . به گفته محققین ، این پروتئین در شیرمادر قادر به خنثی کردن ویروس HIV و محافظت بالقوه از نوزادی است که به صورت مکرر در معرض این ویروس قرار می گیرد. پروتئین   TNCبه طور طبیعی در شیرمادر وجود داشته و می تواند از مشکل مقاومت ویروس HIV در برابر داروهای ضد رتروویروس پیشگیری کرده و راهگشایی برای یافتن راه حلی برای این چالش  بهداشتی مهم در عصر حاضر باشد.