ممكن است شما هم مثل خيلي از والدين آروزي روزي را داشته باشيد كه كودكتان نياز به پوشك يا كهنه نداشته باشد. آموزش توالت رفتن كار بزرگي به نظر مي‌رسد، بخصوص هنگامي كه بستگان، دوستان، همسايه‌ها همچنين كتاب‌ها، راه‌هاي مختلفي را پيشنهاد مي‌كنند.
اغلب خردسالان كنترل كامل روزانه را بين 5/1 تا 3 سالگي و شبانه را تا 5 سالگي خواهند داشت. سعي كنيد عجله نداشته باشيد. نبايد با زور كودك را به توالت فرستاد. كودكي كه روي توالت و يا لگن مخصوص دستشويي كودكان نمي‌نشيند براي آموزش توالت رفتن، آماده نيست. غر زدن و يا تنبيه چاره ساز نيستند .خاطر جمع باشيد كه هر زمان كه كودك شما آماده شد، ياد مي‌گيرد كه از توالت استفاده كند. نكات زير پيشنهاداتي است راجع به چگونگي شروع آموزش توالت رفتن در خردسالان
چه زماني كودك براي آموزش توالت رفتن آماده است؟.
كودكان هنگامي براي آموزش توالت رفتن آماده هستند كه:
- خيس يا كثيف بودن خود را خبر دهند و يا بخواهند كه به دستشويي بروند
- بتوانند صبر كنند و يا تا مدتي كنترل داشته باشند .
- علاقه‌ي خود را به دستشويي يا بي‌علاقگي خود را به كهنه خيس يا كثيف نشان دهند .
- بتوانند لباس خود را در بياورند يا حداقل شلوار خود را پايين بكشند.
ساير علائم كه نشان دهنده زمان مناسب است عبارتند از : پوشك مرطوب باشد تا اينكه كاملا” خيس باشد، در فواصل بين خيس شدن مدت طولاني‌تري خشك بماند، زمان هاي كار كردن شكم مرتب و از سلامت عمومي خوب برخوردار باشد ( برنامه‌ي آموزش توالت رفتن را زماني كه حال كودك خوب نيست شروع نكنيد) .
آموزش توالت رفتن چقدر طولزمان مي‌كشد؟
اين كار مي‌برد. ممكن است تا زماني كه بيشتر اوقات خشك باشد 3 تا 4 هفته طول بكشد هر چند در بعضي ها چندين ماه زمان مي‌برد. طي يكسال و يا حتي بيشتر بعد از آموزش، ممكن است كودك تصادفا” شلوارش را كثيف و يا خيس كند. بچه‌ها متفاوت هستند. اگر كودكتان سريع‌تر و يا آهسته‌تر از ديگران بود، نگران نشويد. آموزش ادرار كردن در توالت آسان‌تر از مدفوع كردن در آن است. خيلي از بچه‌ها در طول روز خشك هستند و منتظر مي‌مانند تا زمان خواب كه پوشك داشته باشند و بعد مدفوع مي‌كنند. اين كار طبيعي است و جاي نگراني
ندارد.
اگر كودك شما به مهد كودك مي‌رود روش مربيان آنجا را جويا شويد و روش خودتان را براي آنها بازگو كنيد تا بتوانيد با هم هماهنگ كار كنيد.
• برنامه‌ي كودكتان را پيدا كنيد:
زماني را كه كودك اغلب خودش را خيس و يا كثيف مي‌كند ، يادداشت كنيد. وقتي مي‌خواهيد آموزش را شروع كنيد در اين زمان‌ها او را روي توالت بنشانيد . آنها به زودي بين پري مثانه و يا روده و استفاده از توالت ، ارتباط مي‌دهند. اگر برنامه‌ي منظمي ندارند و يا اغلب اوقات خيس هستند، براي آموزش توالت رفتن آمادگي ندارند.
• هر چه را كه نياز داريد، از قبل آماده كنید.
شما مي‌توانيد از توالت و يا لگن مخصوص دستشويي كودكان براي آموزش استفاده كنيد. اگر از توالت بزرگسالان استفاده مي‌كنيد، باكمك وسيله‌اي آن را كوچك‌تر كنيد تا كودكتان از افتادن در توالت نترسد و پاهاي او معلق در هوا نباشد .
• به فرزندتان براي آمادگي كمك كنيد .
o روزها به او شورت غير قابل نفوذ بپوشانيد. با شورت خيس، كودك احساس خيس بودن را واقعي‌تر درك مي‌كند.
o به كودك لباس‌هاي راحت بپوشانيد. لباس‌هاي بدون كمربند و دكمه براي كودكان، جهت پوشيدن و درآوردن، راحت‌تر هستند. در نتيجه رفتن به توالت بدون كمك راحت‌تر است.
o در مورد لگن مخصوص اطفال با او صحبت كنيد و به او اجازه‌ي بازي و نشستن روي آن را بدهيد.
o درشروع ، انتخاب محل استفاده از لگن مخصوص را به ميل كودك واگذار كنيد .
استفاده از توالت را به كودك آموزش دهيد.
• روز شروع را انتخاب كنيد.
شما هم بايد براي آموزش دادن آماده باشيد يعني برنامه را دنبال كنيد و هميشه يك برنامه را ادامه دهيد. نمي‌توانيد يك روز كاري را بكنيد و روز بعد آن را تعطيل كنيد . براي روزهايي كه در خانه هستيد نصف روز را براي شروع آموزش كنار بگذاريد. بهتر است زماني را انتخاب كنيد كه تمام اعضاء خانواده در آرامش بوده و تحت فشار اضافي نباشند .
• چگونگي استفاده از توالت را توضيح دهيد.
مراحل رفتن به دستشويي را به شرح زير براي او بازگو كنيد.
o به مامان يا بابا بگو
o به دستشويي برو
o شورت خود را بيرون بياور
o روي توالت بنشين
o سعي كن جيش كني
o از يكي از ما بخواه كه تو را تميز كند
o سيفون را بكش
o دستت را بشوي , ما هم دستمان را مي شوئيم .
• به فرزندتان مقدار كافي مايعات بدهيد .
هميشه از نوشيدن مقدار كافي مايعات در كودكتان مطمئن باشيد. روزهاي اول آموزش بهتر است به او مقدار زيادتري مايعات بدهيد تا اين كه بيشتر به دستشويي برود. ولي مايعات را با زور و بيشتر از آنچه كه مي‌خواهد به او ندهيد . براي اينكه شكمش خوب كار كند ( داشتن مدفوع نرم ) ، بايد در رژيم غذايي‌اش مقدار كافي ميوه و سبزي وجود داشته باشد.
• هر چند يك بار براي توالت رفتن از او سؤال كنيد .
اگر موقع نياز به توالت رفتن ، به شما خبر نمي‌دهد، گه گاه از او بپرسيد. مراقب علائمي مثل نگه داشتن خودش، در هم كشيدن چهره و يا زور زدن باشيد. مراحل ذكر شده را به او خاطرنشان كنيد .
• كودك را به نشستن روی توالت تشويق كنيد .
وقتي فكر مي كنيد كه موقع اجابت مزاج او است او را براي مدت 5 تا 6 دقيقه روي توالت بنشانيد. بهترين زمان براي اين كار عبارتند از :
• وقتي كه علامت نياز به توالت رفتن را در او مي بينيد .
o صبح ها بعد از بيدار شدن از خواب
o بعد از غذا خوردن
o قبل از بيرون رفتن از خانه
o بعد از برگشتن از بيرون
او را با زور روي توالت ننشانيد. اگر نمي‌خواهد اين كار را بكند، ولش كنيد. فقط وقتي كه آماده براي اجراي برنامه است، مراحل را به او يادآوري كنيد . اگر او منظم روي توالت نشست ، آرام و علاقه مند بود و در نهايت موفق شد ، او را به خاطر كاري كه انجام داده تشويق كنيد و توجه نشان دهيد. حداقل 2 ساعت بين دستشويي رفتنش، صبر كنيد مگر اينكه خودش بخواهد كه زوتر برود. وقتي كه 3 تا 5 دقيقه نشست و كاري نكرد او را به خاطر نشستنش تشويق كنيد و بگذاريد برود بازي كند.
• به او ياد دهيد كه دستش را بشويد
آموزش بهداشت از سنين پايين، خيلي مهم است. بعد از هر بار دستشويي رفتن بايد دستش را بشويد در ابتدا لازم است كه به او يادآوري و در انجام شستشو كمكش كنيد .
• رفتار مناسب او را تشويق كنيد
هر مرحله‌اي را كه انجام داد و هر پيشرفتي كه حاصل شد و همين‌طور اگر توانست از توالت استفاده كند او را تشويق كنيد. آنچه را كه خوب انجام داده بيان كنيد: «علي! آفرين كه به من خبردادي كه مي‌خواهي به دستشويي بروي». شايد بخواهيد كه به او جايزه اي هم بدهيد مثلاً: برايش قصه بگوييد، يا اجازه بدهيد به كسي كه دوست دارد تلفن كند، و يا عكس برگردان و ستاره به او بدهيد.
• اگر تصادفاً خودش را خيس و يا كثيف كرد، خونسرد باشيد.
اگر كودكتان اتفاقي خودش را خيس و يا كثيف كرد با آرامي به او بگوييد: «اِ، خيس كردي، بگذار عوضت كنم» به دستشويي برويد و او را تميز كنيد خونسرد باشيد و او را تنبيه نكنيد. در حين تميز كردنش با او زياد صحبت نكنيد و نگذاريد كه به او خوش بگذرد. چند دقيقه بعد از تعويض، مراحل دستشويي رفتن را به او يادآوري كنيد.
نكاتي براي پيشگيري از موارد احتمالي
آموزش توالت رفتن يك مرحله آموزشي است و ممكن است اوقاتي هم باشد كه كودك خودش را خيس و كثيف كند. گاهي او به محض بيرون آمدن از دستشويي خودش را خيس مي‌كند و يا گاهي مقداري از كارش را در دستشويي و مقدار بيشتر آن را در شلوارش مي‌كند. اين موارد طبيعي است و نشان مي دهد كه شما به موقع او را به دستشويي برده ايد و او شروع به يادگيري كرده است .
نكاتي براي كمك به پيشگيري از مواردفوق :
o مطمئن باشيد كه توالت و يا لگن مخصوص دستشويي اطفال به راحتي در دسترس كودك است .
o هنگام بازي‌هاي طولاني ويا قبل از بيرون رفتن از خانه ، از او بپرسيد مي‌خواهد كه به دستشويي برود؟
o اوقاتي كه بيرون از منزل هستيدكودك را براي رفتن به دستشويي ، تشويق كنيد .
o پوشك كردن شبانه را تا هنگامي كه اغلب اوقات تا صبح خشك است، ادامه دهيد .
o از او بخواهيد درست قبل از خواب به دستشويي برود .
هنگامي كه كودك بيمار است و يا برنامه‌ي روزانه‌ي او بهم خورده، ( به دنيا آمدن بچه‌ي جديد، نقل مكان يا جدا شدن از خانواده از استرس‌هايي هستند كه برنامه‌ي عادي او را بهم مي‌زنند.) ممكن است خودش را خيس يا كثيف كند. در اين صورت برنامه‌ي آموزش توالت رفتن را متوقف كنيد و وقتي همه‌چيز به حالت طبيعي بازگشت مجدداً شروع نمائيد . براي جايزه دادن، صبر كنيد تا چند مرحله را درست انجام دهد . همين طور هنگامي كه تمام مراحل را با موفقيت به انجام رساند جايزه دادن را متوقف كنيد. گه گاه براي انجام مراحل توالت رفتن، كودك را تشويق نمائيد .
ساير پيشنهادات
براي آموزش توالت رفتن پيشنهادات ديگري نيز وجود دارند كه مي‌توانند كمك كننده باشند.مثلا” تمرين دستشويي رفتن عروسك را مي‌توانيد با كودك بازي كنيد .
• مراحل دستشويي رفتن را براي عروسك انجام دهيد .
• عروسك را به خاطر اين كارش تشويق كنيد .
• بعد، كودك وانمود كند كه عروسك است .
• از كودك بخواهيد آنچه را كه بايد انجام دهد بگويد مثلاً: «وقتي مي‌خواهي به دستشويي بروي چه كار بايد بكني؟» يا «بعدش چه كار مي‌كني؟» .
• اگر نمي‌دانست به او يادآوري كنيد .
• در صورت لزوم براي اجراي مراحل او را كمك كنيد .
• همكاري و موفقيت‌اش را در هر مرحله تشويق نمائيد .
نكات كليدي
• به خاطر داشته باشيد كودك زماني آموزش مي‌پذيرد كه آماده باشد .
• از لگن مخصوص دستشويي اطفال و يا توالت همراه با حفاظ استفاده كنيد .
• مراحل را براي كودكتان توضيح دهيد .
• او را براي نشستن روي توالت تشويق نمائيد .
• اگر نمي‌نشيند پافشاري نكنيد .
• براي انجام مراحل يا هر گونه موفقيت ،او را تحسين كنيد و جايزه بدهيد .
• هنگامي كه به طور اتفاقي خودش را خيس و يا كثيف مي كند خونسرد باشيد .
• اگر آموزش توالت رفتن موجب ناراحتي او شده، آن را متوقف كنيدوبعد از چند هفته مجدداً شروع نمائيد .