دکتر ناهید عزالدین زنجانی – متخصص کودکان، مدیر عامل انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر
• هر سال در جهان 4 میلیون شیرخوار در طی دوره نوزادی (در طول ماه اول زندگی) می میرند و مطالعات نشان داده که اگر مادران در یک ساعت اول تولد نوزاد، تغذیه او را با شیرخود (آغوز) شروع کنند، یک میلیون از این 4 میلیون نوزاد نجات پیدا می کنند ؟
• اگر تماس پوست با پوست مادر و نوزاد بلافاصله پس از تولد و تغذیه نوزاد با شیرمادر ظرف ساعت اول تولد و به محض آمادگی او برای شیرخوردن ، شروع شود احساس تندرستی او پایه گذاری شده است ؟
• شروع تغذیه با شیرمادر ظرف یک ساعت اول تولد اولین و حیاتی ترین گام برای کاهش مرگ و میر شیرخواران و کودکان است ؟
• اگر تغذیه انحصاری با شیرمادر از ساعت اول تولد شروع شود و ادامه داشته باشد از 22% مرگ نوزادان ، و اگر طی روز اول تولد شروع شود و تداوم یابد از مرگ و میر 16% آنان پیشگیری می کند ؟
• تغذیه مستقیم از پستان مادر ظرف یک ساعت اول تولد همراه با تماس پوست با پوست مادر و نوزاد تأثیر مثبتی بر رابطه عاطفی مادر و نوزاد به ویژه در روزهای اول تولد دارد؟
• تماس پوست با پوست مادر و نوزاد در ساعت اول پس از تولد حتی اگر کوتاه مدت و به مدت 15 تا 20 دقیقه باشد بسیار مفید ولی جدایی در طول ساعت اول تولد حتی اگر 20 دقیقه باشد زیان بار است؟
• دادن هر ماده غذایی قبل از پایان 6 ماهگی ، خطر عفونت را افزایش می دهد و احتمال تغذیه انحصاری با شیرمادر را کمتر و طول مدت شیردهی مادر را کوتاه تر می کند؟
• فریز کردن شیرمادرتعداد ویروس سیتومگال (CMV) موجود در آن را کاهش می دهد ولی آن ها را به کلی از بین نمی برد. در مقابل، پاستوریزاسیون ویروس را از بین می برد منتها بر فاکتورهای زیست فعال و تغذیه ای شیر مادر اثر منفی دارد.
• شیرخواران مبتلا به اختلالات متابولیک (به جز گالاکتوزمی) ممکن است شیر انسان را تا حدی تحمل کنند. مثلا” در شیرخوار مبتلا به فنیل کتونوری PKU) (شیرمادر در کنار شیر بدون فنیل آلانین (شیر رژیمی) می تواند بخشی از شیر دریافتی او باشد؟
در فرم های خفیف ژنتیکی گالاکتوزمی هم ، تغذیه با شیرمادر به صورت نسبی امکان پذیر است؟
• شیرخوار متولد شده از مادر HBsAg مثبت باید HBIG (ایمونوگلوبولین) بگیرد و به او واکسن هم زده شود و نیازی به تأخیر در شیردهی نیست؟
• بعضی از پزشکان تغذیه با شیرمادر را در ابتلای مادر به آبله مرغان فقط بعد از تزریق Ig (ایمونوگلوبولین ) مجاز می دانند؟
• تزریق واکسن آبله مرغان به مادری که به شدت با ویروس آبله مرغان مواجه شده است اشکال ندارد؟
• تنها واکسن هایی که در دوران شیردهی منع استفاده دارد واکسن آبله و تب زرد است؟
• مادرانی که گرفتار سوء مصرف مواد هستند تا وقتی که این مواد به طور کامل از بدنشان دفع نشده، نباید شیر بدهند ؟ ولی اگر با متادون درمان می شوند منعی برای شیردهی نیست .
• مادران مبتلا به کانسر پستان نباید در درمان خود تأخیر کنند تا بتوانند شیردهی هم داشته باشند؟ ( بسته به نوع درمان مثلا” هنگام شیمی درمانی با آنتی متابولیت درطی هر دوره درمان شیرشان را بدوشند و دور بریزند تا وقتی که دیگر اثری از ماده مزبور در شیرشان نباشد ) و بعد شیر بدهند .
• Radiation (پرتودرمانی) پستان ممکن است به بافت های حساس پستان آسیب برساند و شیردهی از پستان اشعه دیده را در آینده دچار مشکل کند؟
و آیا می دانید؟
- تنها بیماری های عفونی مادر که مانع شیردهی می شود HTLV1 ، HTLV2 و Human Tcell Lymphotrophic Virus و تنها بیماری کودک که منع تغذیه با شیرمادر دارد گالاکتوزمی کلاسیک است؟
- احتمال ابتلا به سرطان تخمدان در مادرانی که حداقل 12 ماه (یک سال) شیر داده اند در مقایسه با مادرانی که هیچگاه به فرزند خود شیر نداده اند، 28 % کمتر است؟
- خطر ابتلا به سرطان پستان در مادرانی که شیر می دهند برای هر سال شیردهی، 43% کاهش پیدا می کند؟
- هرچه مدت شیردهی طولانی تر و زمان تغذیه انحصاری با شیرمادر کامل تر باشد، مادران در 6 تا 18 ماه پس از زایمان، وزن بیشتری از دست می دهند و به اندام متناسب قبل از بارداری خود برمی گردند؟
- خطر ابتلا به دیابت نوع دو در مادران به ازای هر 12 ماه (یک سال) شیردهی 4 تا 12% کاهش می یابد؟
- احتمال ابتلا به دیابت نوع دو در مادرانی که هرگز شیرخوار خود را انحصارا با شیرمادر تغذیه نکرده اند در مقایسه با مادرانی که به مدت 1 تا 3 ماه فرزند خود را انحصارا” شیرمادر داده اند، 5% بیشتر است؟
- احتمال ابتلا به عفونت دستگاه تنفسی فوقانی در شیرخوارانی که حتی به مدت چهار ماه انحصارا” با شیرمادر تغذیه میشوند نسبت به آنهایی که شش ماه کامل تغذیه انحصاری با شیرمادر دارند، بیشتر است؟
- احتمال ابتلا به لوسمی لنفوبلاستیک حاد در شیرخوارانی که بیش از شش ماه با شیرمادر تغذیه می شوند در مقایسه با شیرخوارانی که از شیرمادر محروم هستند 19 تا 24% و آنهایی که شش ماه یا کمتر از شیرمادر استفاده کرده اند 12% کاهش داشته است؟
- احتمال چاقی در کودکانی که با شیرمادر تغذیه می شوند نسبت به آنهایی که با فرمولا (شیرمصنوعی / شیرخشک) تغذیه می شوند بسیار کمتر و در مورد کودکان تغذیه شده با شیرمادر نیز وابسته به دوز است یعنی خطر چاقی به ازای هرماه تغذیه با شیرمادر 4% کاهش می یابد؟
- شانس داشتن اضافه وزن در شیرخوارانی که از مادران چاق متولد می شوند اگر با شیرمادر تغذیه نشوند نسبت به شیرخوارانی که از مادران با وزن نزمال متولد می شوند و حداقل چهار ماه شیرمادر می خورند، شش برابر بیشتر است؟
- هر فرآورده هورمونی استروژن یا پروژسترون ممکن است تولید شیر را در هر زمانی (اوایل بعد از زایمان و یا بعد از برقراری جریان شیر) کاهش دهد؟ لذا بهتر است مادران از روش های دیگری استفاده کنند ولی اگر داروهای ضد بارداری هورمونی را ترجیح می دهند حداقل بعد از 4 هفته اول بعد از زایمان باشد تا هم شیردهی برقرار شده باشد و هم از افزایشخطر ترومبوز اجتناب شود.
- تتراسیکلین ها سبب رنگ گرفتن دندان های دائمی (به دوز و طول مدت درمان وابسته است) و کاهش رشد استخوانی (به علت تجمع دارو در صفحات اپی فیزیال) می شوند ولی استفاده کوتاه مدت آنها (کمتر از 3 هفته) در مادرانی که شیر میدهند اشکالی ندارد؟
- فلوروکینولون ها در مطالعات حیوانی سبب آرتروتوکسیسیتی به صورت تاول، فیشر و اروزیون غضروفی شده و در کودکان و بزرگسالان با عوارض جانبی (استخوانی، غضروفی) برگشت پذیر همراه بوده و گزارشات اندکی نیز از آرتروپاتی در شیرخواران انسان وجود دارد؟ با این همه مصرف آن در مادرانی که شیر می دهند ممنوع نیست.
- از مهارکننده های انتخابی جذب مجدد سروتونین برای درمان افسردگی بعد از زایمان، سه داروی سرترالین، فلووکسامین و پاروکستین هیچگونه عوارض جانبی در شیرخوار ندارند و مصرف سرترالین ارجح است؟